DİYARBAKIR ULU CAMİ

Anadolu nun ilk camisi İslam aleminin beşinci Harem.i Şerif ? olarak kabul ediliyor
İlkin Pagan dönemine ait bir tapınak iken daha sonra Mart Toma adiyla kilise olarak kullanıldı
kentin 639 yılında sonra Müslümanların  egemenliğine  geçmesiyle birlikte Cami .i Kebir adiyla
camiye dönüştürüldü Ulu Cami tarihin bütün dönemlerinde önemini korudu bugün de   Diyarbakır ın
en önemli camisi ve ziyartgahı durumunda Cami yangınlar sonucu meydana gelen tahribat ve
yıkımlardan dolayı birçok kez onarımdan geçirildi . en kapsamlı onarım ise 1091 yılında
Selçuklular döneminde yapıldı daha sonra Anadolu Selçuklu Sultanı Gıyaseddin Keyhüserv.
Artuklular döneminde  Melik Salih Akkoyunlu Sulatanı Uzun Hasan Osmanlı Padişahı IV. Mehmed
tarafından ve son olarak 1975=1977 tarihlerinde kapsamlı bir onarımdan  geçirildi Cami külliyesi
bütün bu dönemlerin izlerini taşiyor camini dört ayrı cephesi İslam ın dört ana mezhebine ayrılmış
Günümüzde de Hanefi ve Şafiiler iki ayrı mekanda ibadetlerini sürdürüyor Caminin şu an Hanefiler
bölümü olarak kullanılan bölümü kiliseden camiye dönüştürülen esas bölümü Mimari açıdan Şam da
bulunan Emeviye Camisi nin Anadolu ya yansıması olarak yorumlaniyor Caminin avlusunda
demir parmaklıklar içerisinde bulunan bir güneş saati bulunuyor Bu saat bazı kaynaklara göre
kürt Bilim İnsanı El Cezeri tarafından yapılmış bazı kaynaklarda ise Roma döneminden kaldığı
öne sürülüyor.
Gazi Caddesi nde Hasan Paşa Hanı nın karşısında yer alır

DİYARBAKIR CEMİLPAŞA KONAĞI

Dyarbakır ın güzel sivil mimari örneklerinden birisi Osmanlı valisi Ahmet Cemil Paşa tarfından
1888 .1902 yıllar arasında yaptırıldı Haremlik ve selamlık bölümlerinden oluşan Cemil Paşa
Konağın da bütün Diyarbakır evlerinde olduğu gibi mekanlar geniş avlu etrafında dizili
Diyarbakır evlerinin yapı karakteristiği gibi bu konakta da kesme bazalt taş ve yapıya gösel
hareketlilik kazandırmak amacıyla kireçtaşı kullanılmış yapının iki girişi var ana giriş köylü
sokak ta yer alıyor Haremlik ve selamlığın ortasında mabyın bölümü var Geniş havuzlu
bahçesi ahırı misafirhanesi ve diğer bölümleriyle küçük bir saray niteliğinde olan konak
taş işçiliğinin en güzel örneklerden biri Haremlik kısmının kuzey tarafı kışlık güney tarafı
yazlık doğu ve batı kısımları da mevsimlik olarak kullanılırdı selamlık kısmında ahırlar
hizmetli odaları kabul oadaları kahve odaları mabeyn odası dikdörgen bir çerçeveye sahip
elips bir havuz bulunuyor Diyarbakır daki en gürkemli ve en büyük konak yapısı olan
Cemilpaşa Konağı tarihi ve turistik açıdan görülmesi gereken nadide bir yapıdır
Cemil Paşazadeler
Ahmet Cemil Paşa 1837 de Diyarbakır da doğdu 1902 yılında yine Diyarbakır davefat
etmiştir gücünden korkulduğu için hep Yemen gibi uzak yerlerde görevlendirildi Diyarbakır da
uzun bir dönem etkin olan Cemil Paşazadeler çok geniş bir aile 4000 yıllık bir geçmişe
sahip olan bu ail ebölgede ve Diyarbakır da meydana gelen olaylarda etkili olmuş Cemil
Paşa ailesindan  birçok aydın ve kültür insanı yetişmiş Bu yönü ile Diyarbakır ın
siyasi hayatında cidibir ağırlığa sahipler Şeyh Said İsyanı bastırıldıktan sonra ailenin
tamamı sürgüne gönderilmiş Değişik yerlere sürülen  aile mensupları uzun yıllar sürgünde
yaşamış ancak
Ali paşa Mahallesi.köylü Sokak ta bulunan konak